Dernek Nasıl Kurulur?

Derneğin ne olduğu, nasıl kurulduğu, hangi hükümlere tabi olduğu gibi bazı konular; Türk Medeni Kanunu, Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeliğinde düzenlenmiştir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m.56’da yapılan tanıma göre dernekler; gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.

Dernekler, faaliyet konusunda sınırsız bir özgürlüğe sahip değillerdir. Kanun maddesinde yer alan amaçlara ve birtakım şartlara uyum sağlanmalıdır. Öncelikle bir derneğin nasıl kurulacağını, şartlarını ve izlenmesi gereken prosedürü inceleyelim. Ardından da dernek tüzüğü ve organlarından bahsedelim.

Dernek Kurmak İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Dernek kurmak, hem gerçek kişilere hem de tüzel kişilere tanınmış bir haktır. Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m.33’te koruma altına alınmış bir haktır. İlgili maddeye göre, “Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.”

Türk Medeni Kanunu’nda ise bu hak sınırlandırılarak, dernek kurmak isteyen kişilere “fiil ehliyeti” şartı getirilmiştir. Dernek kurucularının fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

Dernek kurabilmek için en az 7 kişinin bu amaç doğrultusunda bir araya gelip bildirim formunu imzalamaları gerekir.

NOT: Türk Silahlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır.

15 yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler, yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler.

12 yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye olabilirler ancak yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar.

NOT: 18 yaşından büyük kişiler, çocuk derneklerine üye olamazlar ve yönetim kurulunda yer alamazlar.

Tüm bu şartların yanı sıra hukuka ve ahlaka aykırı amaçlarlar dernek kurulamaz.

Dernek Kurmak İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Kişiler öncesinde bildirimde bulunmaksızın dernek kurabilmektedirler. Ancak derneğin tüzel kişilik kazanabilmesi kuruluş bildirisi ve dernek tüzüğü gibi bazı gerekli belgelerin ilgili kurumlara ibraz edilmesi gerekir. Gerekli belgelerin nelerden ibaret olduğu ve içerikleri, yönetmelikte gösterilir. Bu belgeleri sırayla inceleyelim.

• Gerçek veya tüzel en az yedi kurucu tarafından doldurulmuş ve imzalanmış ‘Kuruluş Bildirimi Formu’. (Tüm kurucu üyeler tarafından imzalanmalıdır.)
• Dernek kurucuları tarafından her sayfası imzalanmış Dernek Tüzüğü.
• Dernek kurucuları arasında tüzel kişiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluş belgesi.
• Dernek kurucuları arasında yer alan tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişilerin belirtilmesi kaydıyla bu konuda alınmış kararın örneği.
• Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluşlar bulunması halinde, bu tüzel kişilerin derneklere kurucu olabilmesine dair İçişleri Bakanlığınca izin verildiğini belirten dernek kurucuları tarafından imzalanmış yazılı beyan.
• Kurucular arasında yabancı uyruklular varsa, bunların Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösterir belgelerin örnekleri.
• Dernek merkezinin (ikametgah) tapu kütüğünde mesken olarak gösterilen yerlerde bulunacak olması halinde kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği (muvafakatname).

NOT: Çocuk derneklerine tüzel kişiler kurucu veya üye olamazlar, Ayrıca, çocuk derneklerinde kuruluş bildirimine, kurucu çocukların yasal temsilcilerinin izni eklenir.

Dernekler, kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirine verdikleri anda tüzel kişilik kazanırlar. Bu mülki amirler illerde valilikler, ilçelerde ise kaymakamlıklardır.

Dernek Tüzüğü Nedir? Nasıl Hazırlanır?

Dernek tüzüğü, kuruluş bildirimi içerisinde yer alan ve derneğin tüzel kişilik kazanabilmesi için gerekli olan belgelerden biridir. Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Dernek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz.

5253 sayılı Dernekler Kanunu ve İç İşleri Bakanlığı sitesinde yayınlanan bilgi gereğince derneğin tüzüğünde aşağıda gösterilen hususların belirtilmesi zorunludur:

• Derneğin adı ve merkezi. (Derneğin adı, daha önce kurulmuş olan bir derneğin adından farklı olmak zorundadır.)
• Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı.
• Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri.
• Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
• Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
• Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı.
• Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği.
• Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli.
• Derneğin gelir kaynakları.
• Derneğin iç denetim şekilleri.
• Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği.
• Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli.
• Dernek geçici yönetim kurulu üyelerinin adı, soyadı, görev unvanı.
• Dernek tüzüğünde kanunen belirtilmesi zorunlu hususlar dışında, Kanuna aykırı olmamak kaydıyla tüzükte yer alması istenilen diğer hükümler eklenebilir.

Dernek kurmak isteyenlerin dikkat etmesi gereken en önemli kısım ‘dernek tüzüğü’ hazırlamaktır. Çünkü Kanun’da, Dernekler tüzüklerinde belirtilen amaç ve amaçlarını gerçekleştirmek dışında faaliyette bulunamaz hükmü yer almaktadır. Bu sebeple dernek tüzüğü hazırlanırken son derece dikkatli olunmalıdır.

NOT: Tüzükte yer almaması sebebiyle dernek yönetimi olarak yaşanan bazı çıkmazlarda, Sulh Ceza Hakimliği karar verici merci olacaktır.

Dernek Kurarken İzlenmesi Gereken Prosedür Nedir?

Dernekler, kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirine verdikleri anda tüzel kişilik kazanırlar. Daha sonrasında:

• Kuruluş bildirimi ve belgelerin doğruluğu ile dernek tüzüğü, en büyük mülki amir tarafından (vali veya kaymakam) 60 gün içerisinde dosya üzerinden incelenir.
• Yapılan inceleme sonucunda, tespit edilen Kanuna aykırılık veya noksanlığın giderilmesi kuruculardan yazılı olarak istenir.
• Noksanlığın yapılan tebligat üzerine 30 gün içerisinde giderilmesi gerekir.
• Bu noksanlığın verilen süre içerisinde giderilmediği takdirde mülki idare amiri, yetkili Asliye Hukuk Mahkemesinde derneğin feshi hakkında davanın açılması için durumu Cumhuriyet savcılığına bildirir.
• Noksanlık verilen süre içerisinde giderilirse veya herhangi bir noksanlık bulunmuyorsa mülki idare amirliği tarafından keyfiyet bir yazı ile dernek geçici yönetim kurulu başkanlığına derhal bildirilir.
• Bu bildirim sonrasında dernek, dernekler kütüğüne kaydedilir. Kişiye ‘alındı belgesi’ verilir.
• Tüm bu dernek tüzel kuruluş aşamasını başarılı ile tamamlayan dernekler, 6 ay içerisinde ilk genel kurulunu yapıp, zorunlu dernek organlarını belirlemek zorundadır.
• Zorunlu dernek genel kurulu 6 ay içerisinde yapılmadığı takdirde derneğin kendiliğinden feshi gerçekleşir.

Dernek Genel Kurulu Nedir?

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda derneğin zorunlu organları; genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu olarak belirlenmiştir. Genel kurul, derneğin en yetkili karar organı olup; derneğe kayıtlı üyelerden oluşur.

Dernek tüzüğünde, genel kurul ile ilgili bazı hususların yer alması gerekmektedir. Bu hususlar şu şekildedir:

• Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
• Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
• Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği.

Peki bu genel kurulun görevleri ve yetkileri nelerdir? Bunları maddeler halinde inceleyelim.

1. Genel kurul, üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir.

2. Derneğin diğer organlarını denetler ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilir.

3. Dernek organlarını seçer.

4. Federasyonda derneği temsil edecek üyeleri seçer.

5. Derneğin feshine her zaman karar verebilir.

6. Tüzük değişiklikleri hakkında karar verebilir.

7. Dernek yönetim ve denetim kurullarının kamu görevlisi olmayan başkan ve üyelerine, aynı zamanda dernek hizmetleri için görevlendirilecek üyelere verilecek ücretlere karar verir.

8. Derneklerin taşınmaz mal satın alması veya satması için yetki verebilir.

9. Derneğin iş ve işlemlerini denetler.

NOT: Dernekler, gerekli görülen yerlerde genel kurul kararıyla şube açabilirler.

Genel Kurul Kararları Nasıl Alınır?

Genel kurul kararları, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla alınır. Tüzük değişikliği ve derneğin feshi kararları ise ancak toplantıya katılan üyelerin üçte iki çoğunluğuyla alınabilir.

Genel kurul toplantılarında dernek üyeleri, dernek ile kendisi, eşi, üstsoyu ve altsoyu arasındaki bir hukuki işlem veya uyuşmazlık konusunda alınması gereken kararlarda oy kullanamazlar. Tüzel kişi adına oy kullanacak kişi için de bu kural geçerlidir.

Genel Kurul Toplantıları

Dernek genel kurulunun yapması gereken ilk toplantı, ilk genel kurul toplantısıdır. Dernek kuruluş işlerinin tamamlanmasından sonra 6 ay içerisinde ilk genel kurulu toplantısının gerçekleştirilmesi gerekir. Bu toplantıda genel kurul tarafından organların oluşturulması zorunludur.

İlk genel kurul toplantısı dışında genel kurul toplantıları 2’ye ayrılmaktadır.

1. Olağan toplantı
2. Olağanüstü toplantı

Olağan toplantı, dernek tüzüğünde daha önceden belirlenen zamanlarda yapılan toplantıyı ifade eder. Olağan genel kurul toplantılarının en geç 3 yılda bir yapılması zorunludur. Bu 3 yıllık süre, olağan genel kurul toplantılarında üst sınır olarak belirlenmiştir. Eğer dernek tüzüğünde, olağan genel kurul toplantılarının yapılması için başka bir süre öngörülmüş ise bu süreye uyulması gerekir.

Olağanüstü toplantı ise yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hallerde ya da dernek üyelerinin 5’te birinin yazılı isteği üzerine genel kurulun 30 gün içerisinde toplanması durumudur. Eğer yönetim kurulu, genel kurulu toplantıya çağır­mazsa; üyelerden birinin başvurusu üzerine sulh hakimi, üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmakla görev­lendirir.

NOT: Genel kurul toplantıya yönetim kurulu tarafından çağrılır.

Derneklerin Sona Ermesi

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre dernekler 3 şekilde sona ermektedir.

1. Kendiliğinden

2. Genel kurulu kararı ile

3. Mahkeme kararı ile

Bu sona erme şekillerini ayrı ayrı inceleyelim.

1. Derneğin Kendiliğinden Sona Ermesi

Derneğin kendiliğinden sona ermesi için bazı koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu koşullar Türk Medeni Kanunu’nda sıralanmıştır. Buna göre:

• Amacın gerçekleşmesi, gerçekleşmesinin olanaksız hâle gelmesi veya sürenin sona ermesi,
• İlk genel kurul toplantısının kanunda öngörülen sürede yapılmamış ve zorunlu organların oluşturulmamış olması,
• Borç ödemede acze düşmüş olması,
• Tüzük gereğince yönetim kurulunun oluşturulmasının olanaksız hâle gelmesi,
• Olağan genel kurul toplantısının iki defa üst üste yapılamaması.

Yukarıdaki durumların meydana gelmesi halinde dernek, kendiliğinden sona erer. Ayrıca her ilgili, derneğin kendiliğinden sona erdiğinin tespitini sulh hakiminden talep edebilir.

2. Derneğin Genel Kurulu Kararı ile Sona Ermesi

Genel kurulu kararı ile her zaman derneğin sona erdirilmesine karar verilebilir.

3. Derneğin Mahkeme Kararı ile Sona Ermesi

Derneğin amacı, Kanuna veya ahlaka aykırı gelirse derneğin feshine karar verilir. Cumhuriyet savcısının veya bir ilgilinin istemi üzerine mahkeme, derneğin feshine karar verir.

Neden Biz?

Dernek kurulumu sürecinde hukuki desteğin önemi oldukça büyüktür; çünkü dernek tüzel kişilik olarak belirli yasal çerçeveler içinde faaliyet göstermek zorundadır. Hukuki destek, derneğin kuruluş amacının net bir şekilde belirlenmesi, gerekli belgelerin hazırlanması ve yasal prosedürlerin eksiksiz bir şekilde takip edilmesi açısından kritik bir rol oynar. Ayrıca, hukuki danışmanlık, derneğin faaliyetlerinin hukuka uygunluğunu sağlamak, mal varlığı yönetimi gibi konularda sorun yaşamamak ve potansiyel yasal problemleri önceden tespit etmek için gereklidir. Bu sayede, vakıf kuruluşu başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilir ve uzun vadede sürdürülebilirliği artırılır.

Güneş & Güneş Hukuk Bürosu, dernek kurma süreçlerinde ticaret hukuku ve dernek kurma uzman avukat kadrosu ile sunduğu hizmetlerle öne çıkan saygın bir hukuk bürosudur. Bu süreç, karmaşık yasal prosedürler ve titizlikle yönetilmesi gereken belgeler içerir. Güneş & Güneş Hukuk Bürosu, özellikle dernek kuracakların karşılaştığı hukuki zorluklarda rehberlik eder. Büro, dernek başvuru süreçlerinin her aşamasında, doğru ve eksiksiz belge hazırlığı, başvurunun usulüne uygun yapılması, komisyon ve bakanlık aşamalarındaki inceleme süreçlerine hakimiyeti ile müvekkillerine güvenilir bir destek sağlar. Yalnızca bununla kalmayıp karşılaşılan sorunların çözümünde ve daha sonra açılması olası iptal ve itiraz davalarında tüm hukuki süreçleri dernek kurma ve ticaret hukuku konusunda uzman avukatlar ile yönetiyoruz.

Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen koşulların yerine getirilmesi için müvekkillerin doğru yönlendirilmesi, belgelerin hazırlanması ve başvuru sürecindeki olası sorunlara karşı itiraz ya da iptal davalarının açılmasında Güneş & Güneş Hukuk Bürosu’nun rolü büyüktür. Büro, idari ret kararlarına itiraz süreçlerini yönetme konusunda da müvekkillerine başarılı sonuçlar sunar. Bu hukuki destek, başvurunun her aşamasında müvekkillerin haklarını koruma ve sürecin başarılı bir şekilde tamamlanmasını sağlama açısından kritik önem taşır. Tüm bu nedenlerle Rusça, Almanca, İngilizce ve Türkçe olarak 4 dilde yetkin uzman avukat kadromuz ve deneyimimizle vakıf kurma ve vakıflar ile ilgili diğer konularda size hukuki olarak destek sağlamaktan mutluluk duyarız.

Sıkça Sorulan Sorular