İnternet sitesi veya web sayfasına erişimin engellenmesi; internet üzerinden yayımlanan haber, video, fotoğraf, yorum vb. içeriklerle kişilik haklarının veya özel hayatın gizliliğinin ihlali, suç işlenmesi, kamu yararı bulunması gibi nedenlerle öncelikle hukuka aykırı içeriğin bulunduğu internet sitesindeki URL’ye, ihlal bu şekilde giderilemediği takdirde tüm internet sitesine erişimin engellenmesini ifade etmektedir.
İnternetten içerik kaldırma/silme; internet üzerinden yayımlanan ve hukuka aykırılık teşkil eden haber, video, fotoğraf, yorum vb. içeriklerin kaldırılması veya silinmesidir. İçerik kaldırma/silme işlemi, ancak yer veya içerik sağlayıcı tarafından yerine getirilebilir.
İnternet üzerinden yapılan yayınların düzenlenmesi, hukuka aykırı içeriklerin kaldırılması ve internet sitelerine erişimin engellenmesine dair temel kurallar 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” ile düzenlenmiştir.
İnternet Hukukunda Sorumluluk ve Kavramlar
İnternet hukukunda, internet yoluyla yayınlanan içerikler nedeniyle kişisel sorumlulukların belirlenmesi için bazı kavramlar kullanılmaktadır. İnternetten içerik kaldırma veya erişimin engellenmesi kararı talep dilekçesinde veya 5651 sayılı Kanun çerçevesinde yapılan itirazlarda şu kavramlara dikkat edilmelidir:
● E-Tespit; Türkiye Noterler Birliği’nin 7 gün/24 saat esasına göre internette herhangi bir web sayfası veya sosyal medya hesabı üzerindeki veri veya bilgiyi URL bazlı tarama yaparak tespit etmesidir. E-tespit talep eden kişi, içeriğini tespit etmek istediği URL’yi Noterler Birliği’nin veri tabanına gönderir, kendisine bir e-tespit başvuru numarası verilir, söz konusu başvuru numarasıyla mesai saatleri içinde herhangi bir notere başvurularak online yapılan tespit kağıda dökülerek noter tarafından onaylanır. E-tespit yöntemiyle internet üzerinden işlenen suçlar veya özel hukuk uyuşmazlıklarına neden olan fiiller kesin bir şekilde tespit edilmiş olur. Noterler Birliği’nin e-tespit amacıyla kullanılan web sayfası: E-Tespit Başvuru Sayfası
● İçerik Sağlayıcı; internet sitesine yazı yazmak, yorum yapmak, ses kaydı, fotoğraf, video veya başkaca bir şekilde internet ortamına bilgi veya içerik sağlayan herkestir. Örneğin, youtube sitesine video yükleyen herhangi bir kişi, haber sitesine yorum yapan okuyucu, gazetede makale yazarı, ekşisözlük sitesine entry giren üye vb. tüm internet kullanıcıları içerik sağlayıcı olarak nitelenir. İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise genel hükümlere göre sorumludur (5651 sayılı kanun m.5/2).
● Yer Sağlayıcı; internet kullanıcılarının (içerik sağlayıcıların) giriş yaptığı web sitesinin “mülkiyet hakkı sahibi”, “işletmecisi” veya “hosting” (web sitesi içeriğinin barındırıldığı yer) hizmeti veren firma yer sağlayıcı olarak nitelendirilir. Yer sağlayıcı, internet kullanıcılarının içerik sağlamasına imkan sunar. Örneğin, Hürriyet gazetesinin sahibi veya Hürriyet gazetesine hosting hizmeti (barındırma hizmeti) veren firma yer sağlayıcıdır. Gazetenin yazarları veya haberlerin altına yorum yapan kullanıcılar da içerik sağlayıcıdır. Yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. (5651 sayılı Kanun m.5). Yer sağlayıcılar listesine şurdan ulaşabilirsiniz: Yer Sağlayıcıları Listesi
● Erişim Sağlayıcı; kullanıcılarına internet ortamına kablolu veya kablosuz erişim imkanı sağlayan Turkcell, Superonline, TTNET, Kablonet vb. gibi isimlerle internete erişim hizmeti sunan her türlü gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. Erişim sağlayıcı, belli bir ücret karşılığında kullanıcının internete bağlanmasını sağlayan firmadır. Erişim sağlayıcı gerçek veya tüzel kişileri ifade etmek üzere “internet servis sağlayıcı” (İSS) kavramı da kullanılmaktadır. Örneğin, Turkcell’den 25 TL’ye internet paketi satın alınması halinde Turkcell firması “erişim sağlayıcı”, diğer bir deyişle internet servis sağlayıcı olarak nitelendirilmektedir. Erişim sağlayıcı, kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini kontrol etmekle yükümlü değildir. Ancak, erişm sağlayıcı, herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, haberdar edilmesi halinde içeriğe erişimi engellemekle yükümlüdür (5651 sayılı kanun m.6).
● İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcı; kullanıcılara belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayan gerçek veya tüzel kişilerdir. Örneğin, bir cafenin wi-fi’sini müşterilerine kullandırması, otel, restaurant, okul vb. yerlerin internet kullandırması halinde, tüm bu mekan sahipleri “toplu kullanım sağlayıcı” olarak nitelenir. İnternet salonu, internet cafe veya kamuya açık benzeri yerlerde belirli bir ücret karşılığı internet toplu kullanım sağlayıcılığı hizmeti veren gerçek veya tüzel kişiler “ticari amaçla internet toplu kullanım sağlayıcı” olarak nitelendirilmektedir. Ticari amaçla olup olmadığına bakılmaksızın bütün internet toplu kullanım sağlayıcılar, konusu suç oluşturan içeriklere erişimin engellenmesi ve kullanıma ilişkin erişim kayıtlarının tutulması, ailenin ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
● IP Adresi (IP numarası); kullanıcının ev, işyeri veya cep telefonu ile internet bağlandığında kendisine verilen numaradır. IP adresi, internet bağlanan her bilgisayara sistem tarafından ayrı ayrı verilen bir nevi kimliktir. IP adresleri sınırlı olduğundan internet servis sağlayıcıları (erişim sağlayıcılar, örneğin TTNET), internete bağlanan kullanıcıya her seferinde ayrı bir IP adresi verir, kullanıcının internet bağlantısı kesildiğinde aynı IP adresi internete bağlanan başka bir kullanıcıya verilir.
● Alan Adı (Domain Name); internette bulunan tüm sayfalar bir alan adına bağlı olarak yayınlanır. Örneğin, “https://barandogan.av.tr” bir alan adı olup bu alan adına bağlı ayrı içerikleri olan yüzlerce web sayfası vardır.
● URL (Universal Resource Locator); internet kullanıcılarının internette dolaşırken adres çubuğunda gördüğü açık adrestir. Yukarıda “https://barandogan.av.tr” sitesinin bir alan adı olduğunu belirtmişttik, URL ise bu alan adına bağlı sayfalardan herhangi birnin özel adresidir. Örneğin, bir URL adresi şu şekildedir: https://www.gunesgunes.com/
● Erişim Sağlayıcıları Birliği (ESB): 5651 sayılı kanunun suç işlenmesini düzenleyene 8. maddesi kapsamı dışındaki erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasını sağlamak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği kurulmuştur. Birlik özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir (5651 sayılı Kanun m.6/A). Erişimin engellenmesi kararları uygulanmak üzere Birliğe gönderilir. Birliğe yapılan tebligat erişim sağlayıcının (turkcell, ttnet vb.) bizzat kendisine yapılmış sayılır. Birliğin web sitesi: Erişim Sağlayıcıları Birliği
● Bilgi Teknolojileri ve İletişim Başkanlığı (BTK): Kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve mali özerkliğe sahip özel bütçeli bir kamu kurumudur. BTK, özellikle internet üzerinden suç işlenmesi, özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde mahkeme kararına gerek olmadan erişimin engellenmesi kararını doğrudan verebilen özel yetkili bir kurumdur. BTK’nın web sayfası: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Başkanlığı
İnternetten İçerik (Video, Fotoğraf, Haber, Yorum vb.) Kaldırma ve Erişimi Engelleme Şartları
İnternette yayınlanan resim, video, haber, yorum vb. içeriklerin kaldırılması şartları 5651 sayılı Kanun’nun 8. ve 9. maddelerinde düzenlenmiştir. İnternet üzerinden yayımlanan içeriğin çıkarılması veya içeriğin yer aldığı web sitesinin ilgili bölümüne (URL) erişimin engellenmesi şu hallerde mümkündür:
● Kişilik haklarının ihlali nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
● Suç işlenmesi nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
● Özel hayatın gizliliğinin ihlali nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
● 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ihlali nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişim hizmetinin durdurulması,
● İnternette unutulma hakkının kullanılması nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi,
● Kamu yararı ve düzeni nedeniyle içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi.
Özellikle belirtelim ki; internet üzerinden yapılan yayınlar nedeniyle mağdur olan kişilerin içerik ve yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep hakları vardır.
BTK Erişim Engeli Nedir? Nasıl Kaldırılır?
BTK erişim engeli, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından uygulanan bir düzenleme ve denetim mekanizmasıdır. Türkiye’deki internet düzenlemeleri kapsamında, belirli içeriklerin, web sitelerinin veya dijital platformların erişiminin sınırlandırılmasını içerir. Bu süreç, çeşitli nedenlerle yasalar veya mahkeme kararları doğrultusunda uygulanabilir ve internet kullanıcılarının belirli içeriklere erişimini engellemeyi hedefler. İşleyişini ve yasal altyapısını daha detaylı anlamak için erişim engellerinin temel nedenlerini, uygulama yöntemlerini ve BTK’nın yetkilerini incelemek faydalı olacaktır:
1. Yasal Dayanaklar
BTK’nın erişim engelleme yetkisi, Türkiye’deki çeşitli yasalarla düzenlenmiştir. Özellikle 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun bu konuda temel yasal düzenlemeyi sağlar. Bu kanun, internet ortamında işlenen suçların takibi ve bunların önlenmesi amacıyla BTK’ya belirli yetkiler verir. Özellikle aşağıdaki durumlar erişim engellemelerine yol açabilir:
● Kamu düzeni ve milli güvenlik: Kamu güvenliğini tehdit eden, devletin birliğini tehlikeye atan içerikler.
● Kişilik haklarının ihlali: Hakaret, iftira gibi kişilik haklarına zarar veren içeriklerin yayımlanması durumunda.
● Özel hayatın gizliliğinin ihlali: Kişilerin özel yaşamına ait bilgilerin rızası olmadan yayımlanması.
● Müstehcenlik ve ahlak kurallarına aykırılık: Toplumun genel ahlakına aykırı içeriklerin paylaşılması.
● Telif hakları ihlalleri: Fikir ve sanat eserlerinin izinsiz kullanımı veya yayılması.
● Yasa dışı faaliyetler: Kumar, terör örgütü propagandası, uyuşturucu ticareti gibi yasa dışı faaliyetlerin teşviki.
2. Erişim Engelleme Süreci
Erişim engelleme süreci birkaç aşamada gerçekleşir:
● İhbar ve şikayet: Erişim engelinin başlatılması genellikle bir şikayet veya ihbarla başlar. Şikayet, mağdurlar veya yetkililer tarafından doğrudan BTK’ya ya da ilgili mahkemeye yapılabilir.
● Mahkeme kararı: Bir erişim engeli genellikle mahkeme kararıyla uygulanır. Mahkeme, yasalara aykırı bulunan içeriklerle ilgili olarak erişim engeli kararı alabilir. Bu karar BTK’ya iletildiğinde, BTK ilgili internet servis sağlayıcılarına (ISS) talimat verir ve içerik engellenir.
● BTK’nın doğrudan müdahalesi: Acil durumlar söz konusu olduğunda (örneğin, milli güvenliği tehdit eden içerikler, çocuk istismarı vb.), BTK, mahkeme kararı olmaksızın da geçici erişim engeli uygulayabilir. Bu tür bir durumda BTK, içerikle ilgili talebini mahkemeye iletir ve 24 saat içinde mahkeme kararı almak zorundadır.
3. Teknik Uygulamalar
Erişim engellemesi teknik olarak birkaç farklı yöntemle yapılabilir:
● DNS tabanlı engelleme: Kullanıcıların, erişim engellenen bir siteye ulaşmak için DNS sunucuları üzerinden siteye gitmeleri engellenir. Ancak bu tür bir engelleme, kullanıcılar DNS ayarlarını değiştirerek engelleri aşabilir.
● IP engelleme: Daha etkili bir yöntem olarak IP tabanlı engelleme uygulanabilir. Bu durumda, doğrudan siteye bağlı olan IP adresleri engellenir.
● URL bazlı engelleme: Belirli bir web sayfasının URL’si üzerinden erişim engellenir. Bu, bir siteye tamamen erişimi engellemeden, yalnızca belirli bir içeriği hedef almak için kullanılır.
● Derin paket incelemesi (DPI): Bu teknik, internet trafiğinin daha detaylı incelenmesini sağlar ve belirli bir içeriği veya siteyi daha etkili bir şekilde engelleyebilir. Ancak bu tür teknolojiler, genellikle daha karmaşıktır ve yüksek maliyetlidir.
4. İtiraz ve Kaldırma Süreci
Erişim engeli uygulanan içerik sağlayıcılar veya internet kullanıcıları, bu kararlara karşı mahkemeye başvurarak itirazda bulunabilirler. Mahkemeye yapılan itiraz sonucu, hak ihlali bulunmadığına karar verilirse erişim engeli kaldırılır. Ayrıca, BTK’nın yaptığı geçici engellemeler de, mahkeme kararıyla kaldırılabilir.
5. Sosyal Medya ve Uluslararası Platformlar
Son yıllarda özellikle sosyal medya platformlarına yönelik erişim engellemeleri dikkat çekmektedir. Sosyal medya platformları, Türkiye’de kullanıcıların büyük bir bölümünü oluşturduğundan dolayı bu platformlarda yapılan paylaşımlar yakından takip edilmektedir. 2020 yılında kabul edilen sosyal medya yasası (İnternet Ortamında Sosyal Ağ Sağlayıcılarına İlişkin Düzenleme), Türkiye’de günlük bir milyonun üzerinde kullanıcısı olan sosyal medya platformlarının temsilcilik açmalarını zorunlu kıldı. Bu düzenleme, BTK’nın sosyal medya şirketlerine karşı daha hızlı ve etkin müdahalelerde bulunabilmesini sağlar. Bu platformlar, yasaya uygun davranmadıklarında cezalarla karşılaşabilir ya da belirli içeriklerin kaldırılmaması durumunda bant genişlikleri %90 oranında daraltılabilir.
6. Erişim Engellemenin Sosyal ve Ekonomik Etkileri
Erişim engelleri yalnızca hukuki bir mesele değil, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal sonuçları da olan bir konudur. Örneğin, ticaret sitelerinin veya sosyal medya platformlarının engellenmesi, kullanıcıların bu platformlara erişimini keserek dijital ekonomiye zarar verebilir. Ayrıca, basın özgürlüğü ve ifade özgürlüğü açısından da erişim engellemeleri tartışma konusu olmuştur.
Sonuç olarak, BTK erişim engeli, Türkiye’de dijital alanın düzenlenmesi ve kontrol altına alınması için kullanılan önemli bir mekanizmadır. Yasal düzenlemelere dayanarak, toplum düzenini korumak ve suç unsurlarını ortadan kaldırmak amacıyla kullanılır, ancak uygulaması bazen ifade özgürlüğü gibi haklarla çatışabilir.
Neden Biz?
İnternetten içerik kaldırma veya erişimin engellenmesi süreçleri, hukuki karmaşıklıklar barındıran ve ciddi sonuçlar doğurabilecek işlemler arasında yer almaktadır. Hukuka aykırı içeriklerin tespit edilmesi, gerekli başvuruların yapılması, mahkeme kararlarının takip edilmesi ve erişim engelleme taleplerinin usulüne uygun bir şekilde yürütülmesi, uzmanlık ve detaylı bilgi gerektirir. Yanlış ya da eksik atılacak adımlar, süreçlerin uzamasına ya da hak kayıplarına yol açabilir.
Bu nedenle, profesyonel avukat desteği almak, bu tür hukuki işlemlerde son derece kritik bir rol oynar. Bir avukat, 5651 sayılı Kanun çerçevesinde gerekli başvuruların yapılmasından, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) veya mahkeme nezdinde sürecin takibine kadar her aşamada hukuki haklarınızı güvence altına alır. Ayrıca, mağduriyetin tespiti, delillerin doğru bir şekilde toplanması ve dijital platformlardaki içerik sağlayıcılar ile yer sağlayıcılara yönelik yazışmaların yapılması gibi teknik ve prosedürel işlemler de avukat aracılığıyla etkili bir şekilde yürütülebilir. Özellikle kişilik haklarının ihlali, özel hayatın gizliliğinin ihlali veya telif haklarının korunması gibi durumlarda, zamanında müdahale hayati öneme sahiptir.
Güneş & Güneş Hukuk Bürosu olarak, dijital dünyada karşılaştığınız hukuki sorunları çözmek için 25 yıllık tecrübemiz ve 4 dilde sunduğumuz hizmetlerle yanınızdayız. Erişim engellemeleri, internet hakları ve dijital alandaki tüm yasal süreçlerde müvekkillerimize etkin ve stratejik çözümler sunuyoruz. İster bireysel haklarınızın korunması, isterse de işletmenizin dijital varlıklarının güvence altına alınması konusunda profesyonel desteğe ihtiyacınız olsun, size en iyi şekilde yardımcı olmaya hazırız.
